Czy każdy zakup jest zamówieniem publicznym?
Zamówienia publiczne są ważnym elementem gospodarki, stanowią duży odsetek wydatków publicznych. Aby zapewnić przejrzystość, uczciwość i równość szans dla wszystkich są one szczegółowo regulowane i monitorowane, wymagają zastosowania określonych procedur postępowania, które zapisane są w ustawie Prawo zamówień publicznych. Przepisy te zawarte regulują między innymi ogłoszenie przetargu, składanie ofert, ocenę ofert, wybór wykonawcy i podpisanie umowy. Zamówienie publiczne jest formą zakupu dóbr, usług lub robót budowlanych, którą stosuje się w przypadku instytucji publicznych, takich jak urzędy, szkoły, szpitale czy jednostki samorządu terytorialnego.
W przypadku zakupów dokonywanych przez osoby prywatne lub firmy, nie ma obowiązku przestrzegania procedur określonych w ustawie Prawo zamówień publicznych, chyba że zleceniodawca dobrowolnie zdecyduje się na przeprowadzenie postępowania przetargowego.
Reasumując nie każdy zakup jest zamówieniem publicznym.
Co to są zamówienia publiczne?
Zamówienia publiczne to procesy przetargowe, które prowadzone są przez instytucje publiczne, takie jak państwa, samorządy terytorialne, przedsiębiorstwa państwowe, instytucje finansowane z budżetu publicznego oraz organizacje międzynarodowe. Celem zamówień publicznych jest wybór wykonawcy lub dostawcy, który zaproponuje najlepszą ofertę spełniającą wymagania określone przez instytucję zamawiającą. W wydatkowaniu środków publicznych należy stosować zasady racjonalności, celowości i efektywności.
W polskim systemie zamówień publicznych zamówienia publiczne są regulowane przez przepisy prawa, zarówno krajowe, jak i międzynarodowe. W ramach przetargu instytucja zamawiająca ogłasza zapotrzebowanie na określony produkt lub usługę (czyli przedmiot zamówienia), a potencjalni wykonawcy składają oferty. Po określeniu przedmiotu zamówienia instytucja zamawiająca dokonuje wyboru wykonawcy, biorąc pod uwagę różne kryteria określone w dokumentach zamówienia, takie jak cena, jakość oferowanych produktów lub usług, termin wykonania zamówienia i referencje wykonawcy. Przedmiotem zamówienia mogą być: roboty budowlane, usługi społeczne i inne szczególne usługi, dostawy i usługi dla sektora rządowego.
Udział w przetargach jest jednym z kluczowych sposobów pozyskiwania zamówień publicznych w Polsce. Dzięki możliwościom oferowanym przez monitoring przetargów Bizzone, każdy przedsiębiorca może uzyskać dostęp do aktualnych ogłoszeń o przetargach. To skuteczne narzędzie umożliwiające śledzenie ofert przetargowych w czasie rzeczywistym i pozwalające na reagowanie na nie szybko i skutecznie.
Jakie przepisy regulują udzielanie zamówień publicznych?
W Polsce udzielanie zamówień publicznych jest regulowane przez ustawę z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 216 z późn. zm.). Ustawa ta jest zgodna z dyrektywami Unii Europejskiej, które mają na celu ujednolicenie procedur zamówień publicznych w całej Unii. Ustawa określa zasady i tryb udzielania zamówień publicznych, środki ochrony prawnej, kontrolę udzielania zamówień publicznych.
Przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych określają między innymi zasady ogłaszania zamówień publicznych, kryteria wyboru wykonawców, tryb składania ofert i ich oceny, a także postępowania odwoławcze. Ustawa ta obowiązuje wszystkie instytucje publiczne, które udzielają zamówień publicznych. Przepisy ustawy stosuje się zarówno do udzielania zamówień klasycznych czy organizowania konkursów (wartość co najmniej 130000 zł netto) przez zamawiających publicznych, zamówień sektorowych.
Ponadto, udzielanie zamówień publicznych w Polsce jest regulowane również przez wiele innych aktów prawnych, takich jak:
ustawa o finansach publicznych;
ustawa o ochronie danych osobowych;
ustawa o zamówieniach sektorowych;
ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym;
ustawa o infrastrukturze kolejowej.
Wszystkie te przepisy mają na celu zapewnienie przejrzystości, uczciwości i równości szans dla wykonawców w procesie udzielania zamówień publicznych oraz zapewnienie optymalnego wykorzystania środków publicznych.
Kto musi stosować prawo zamówień publicznych?
Prawo zamówień publicznych stosuje się do instytucji publicznych, które udzielają zamówień publicznych. Są to instytucje, które są finansowane z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz instytucje, które wykonują zadania publiczne zlecone im przez władze publiczne.
Przykładowe instytucje, które muszą stosować prawo zamówień publicznych to:
państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne;
jednostki sektora finansów publicznych (np. urzędy skarbowe, urzędy pracy);
spółki z udziałem kapitału państwowego lub samorządowego;
jednostki służby zdrowia, szkoły i uczelnie publiczne;
instytucje kultury, sportu i turystyki finansowane z budżetu publicznego;
instytucje badawcze i naukowe finansowane z budżetu publicznego.
Prawo zamówień publicznych nie dotyczy natomiast instytucji prywatnych oraz jednostek, które wykonują zadania publiczne niezwiązane z udzielaniem zamówień publicznych. Mogą one natomiast występować jako potencjalni wykonawcy i dokonywać złożenia oferty.
Kiedy zamówienie ma publiczny charakter?
Prawo zamówień publicznych trzeba stosować w przypadku:
zamówień klasycznych (wartość zamówienia co najmniej 130000 zł netto);
zamówień sektorowych (między innymi gospodarki wodnej, energetyki czy usług transportowych, jeżeli wartość zamówienia jest równa co najmniej: 1 827 260 złotych netto w przypadku dostaw, usług i konkursów; 22 840 755 złotych netto w przypadku robót budowlanych);
zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa;
zamówień klasycznych z zamawiającym subsydiowanym.
Biuletyn Zamówień Publicznych (BZP) to oficjalny organ publikujący ogłoszenia o zamówieniach publicznych oraz informacje o udzielonych zamówieniach publicznych. Prezes Urzędu zamówień publicznych publikuje BZP, a także opracowuje projekty aktów normatywnych dotyczących zamówień, dokonuje kontroli procesu udzielania zamówień w zakresie przewidzianym ustawą.
W przypadku zamówień publicznych, których wartość przekracza pewne określone progi, instytucja zamawiająca jest zobowiązana do zamieszczenia w Biuletynie Zamówień Publicznych ogłoszenia o wyniku postępowania oraz w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (DUE).
Ogłoszenie w BZP jest formą zaproszenia do składania ofert i stanowi ogłoszenie o przetargu. Ogłoszenie zawiera informacje o instytucji zamawiającej, przedmiocie zamówienia, wymaganiach, terminach składania ofert i informacje o sposobie i terminie składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu.
BZP ma na celu zapewnienie przejrzystości i równych szans dla wszystkich zainteresowanych wykonawców. Dzięki publikacji ogłoszeń o udzieleniu zamówienia w BZP instytucje publiczne mają dostęp do szerszej bazy potencjalnych wykonawców, a wykonawcy mogą śledzić ogłoszenia dotyczące swojej branży i składać oferty w odpowiedzi na konkretne zamówienia publiczne.
O wyborze najkorzystniejszej oferty zamawiający informuje zgodnie z art.253 na stronie prowadzonego postępowania. Przedstawia również kryteria oceny ofert. Szczegółowe informacje, jak złożyć ofertę w danym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, znajdują się w dokumentacji tego postępowania.
Komisja Europejska aktualizuje wartości progów unijnych co dwa lata. Np. dla dostaw i usług w sektorze rządowym próg unijny wynosi 139.000 euro, roboty budowlane 5.350.00 euro niezależnie od charakteru zamówienia i rodzaju zamawiającego. Zamawiający ma obowiązek udzielić wyjaśnień dotyczących specyfikacji warunków zamówienia, o ile wykonawca wystąpi z właściwym wnioskiem w terminie przewidzianym w Pzp.
W postępowaniach o udzielenie zamówienia o wartości równej lub przekraczającej progi unijne, zamawiający ma obowiązek udzielić wyjaśnień na zapytania w sprawie zamówienia publicznego nie później niż na:
6 dni przed upływem terminu składania ofert albo
4 dni przed upływem terminu składania ofert, jeżeli zamawiający, z uwagi na pilną potrzebę udzielenia zamówienia, wyznaczył krótszy termin składania ofert.
Tryby zamówień publicznych powyżej progów unijnych to:
przetarg nieograniczony;
przetarg ograniczony;
negocjacje z ogłoszeniem;
dialog konkurencyjny;
partnerstwo innowacyjne (to tryb udzielenia zamówienia, w którym w odpowiedzi na ogłoszenie o zamówieniu wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu mogą składać wszyscy zainteresowani wykonawcy);
negocjacje bez ogłoszenia;
zamówienie z wolnej ręki.
Unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego
Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego może zostać unieważnione przez instytucję zamawiającą.
Do przesłanek tych należą między innymi:
poważne naruszenie przepisów prawa zamówień publicznych przez któregoś z uczestników postępowania czy niezgodności oferty z dokumentami postępowania;
brak ofert lub oferty niezgodne z wymaganiami określonymi w SIWZ;
wystąpienie okoliczności uniemożliwiających dalsze prowadzenie postępowania, np. zmiany w prawie lub finansowaniu projektu;
instytucja zamawiająca może również unieważnić postępowanie, jeśli po analizie złożonych ofert stwierdzi, że żadna z nich nie spełnia wymagań określonych w zamówieniu publicznym lub że wszystkie oferty są zbyt drogie w porównaniu z wartością zamówienia;
O unieważnieniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego powinni zostać poinformowani wszyscy uczestnicy postępowania. Takie unieważnieniu musi być ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, w celu zapewnienia przejrzystości i uczciwości dla wszystkich potencjalnych wykonawców.
W przypadku unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, instytucja zamawiająca ma obowiązek ogłoszenia nowego postępowania w celu wyłonienia wykonawcy, który spełni jej wymagania.
